Νερόμυλος Αγίας Βαρβάρας

ΤΑ ΒΑΚΟΥΦΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ

Ο νερόμυλος

Λέγοντας βακούφικα εργαστήρια, εννοούμε το νερόμυλο, το μαντάνι και τη νεροτριβή, τα οποία είναι ιδιοκτησία της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας του χω­ρίου μας. Αλλά ας αρχίσουμε πρώτα από το νερόμυλο το βακούφικο.

Λίγο πιο κάτω από τη βρύση στον τροχό, στη μέση της ρεματιάς, είναι η "δέ­ση" (ένας ξερότοιχος που "πιάνονται" τα νερά του Βρυσικού και διοχετεύονται στο αυλάκι του νερόμυλου, που βρίσκεται στο δεξιό μέρος της ρεματιάς.

Ο μύλος, όπως συνηθίζουμε εμείς να λέμε το νερόμυλο, άλεθε τα καλαμπόκια και τα σιτάρια του χωριού όλον το χρόνο· δεν σταματούσε ποτέ από έλλειψη νε­ρού. Μόνον κατά τους καλοκαιρινούς μήνες άλεθε τις νύχτες, γιατί την ημέρα οι χωριανοί έκοβαν το νερό από το μύλο και πότιζαν τα χωράφια τους και τους κήπους, εκτός από τις Κυριακές που άφηναν το νερό ελεύθερο όλη την ημέρα για τα αλέθει ο μύλος.

Και το έθιμο αυτό, νόμος απαράβατος, ίσχυσε και ισχύει πάνω από δυο αιώνες.

Σημειώνεται ότι για αλεστικά ο μυλωνάς έπαιρνε ως αμοιβή μια (1) οκά στις τριάντα (30) οκάδες άλεσμα, τη δε οκά τη μετρούσε με το ξαγάρι.

Τελειώνοντας, πρέπει να αναφέρουμε ακόμα ότι, εκτός από τους χωριανούς, άλεθαν τα καλαμπόκια τους και τα σιτάρια στο μύλο και μερικοί Ρετσιανίτες, γιατί κατά γενική ομολογία ο νερόμυλος έβγαζε καλό αλεύρι.

Ο μύλος, λοιπόν, που οι αιώνες τον σεβάστηκαν και επιβίωσε ως τις ημέρες μας, σήμερα δεν λειτουργεί, παρόλο που είναι σε καλή κατάσταση. Και είναι κλειστός, γιατί δεν υπάρχει μυλωνάς και γιατί οι άνθρωποι δεν αλέθουν από μύλο, αλλά αγοράζουν τσουβάλια αλεύρι από το εμπόριο.

Πάντως, ευχής έργο θα είναι να βρεθεί μυλωνάς, γιατί ο νερόμυλος κινδυνεύει από την αδιαφορία και από τη φθορά που του προξενεί ο πανδαμάτορας χρόνος.

Αλλά, και αν ακόμα βρεθεί μυλωνάς, είναι χρέος όλων μας να φροντίζουμε για τη συντήρηση και την επισκευή του μύλου. Είναι κρίμα να αφήσουμε να ερειπωθεί ένα από τα αρχαιότερα κτίσματα του χωριού μας.

Το μαντάνι

Δέκα μέτρα περίπου κάτω από το νερόμυλο, είναι το μαντάνι που. όπως γρά­φαμε στην αρχή, είναι και αυτό ιδιοκτησία της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας.

Το μαντάνι ήταν μια ξύλινη κατασκευή που λειτουργούσε με το νερό που περ­νούσε από το νερόμυλο και χρησίμευε για την πύκνωση των μάλλινων υφαντών.

Σημειώνεται ότι στα μέρη μας την πύκνωση την έλεγαν και "γένωμα", τα δε μάλλινο υφαντά τα έλεγαν και "γενώματα" ή σκουτιά ".

Τα τέσσερα μεγάλα πόδια (κοπάνια) του μαντανιού που ανεβοκατέβαιναν ρυθμικά και "εναλλάξ", χτυπούσαν μαλακά τα βρεγμένα δίμιτα και μονόκλωνα σκουτιά και τα έκαναν πυκνότερα και μαλακότερα. Το χρονικό διάστημα που πα­ρέμειναν τα μάλλινα υφάσματα κάτω από τα κοπάνια του μαντανιού κυμαινόταν από 8 μέχρι 24 ώρες. Όσο πιο καλής ποιότητας ήταν τα υφάσματα, τόσο λιγότερες ώρες παρέμειναν στο μαντάνι. Η ποιότητα πάλι των υφασμάτων εξαρτιόταν από το πόσο καλής ποιότητας ήταν τα μαλλιά που χρησιμοποιήθηκαν, από το λανάρισμα των μαλλιών, από το γνέσιμο του νήματος και από την καλή ύφανση.

Ας σημειωθεί ότι τα μάλλινα αυτά υφαντά τα χρησιμοποιούσαν παλιότερα οι άνθρωποι για την κατασκευή ανδρικών και γυναικείων ενδυμάτων (δίμιτα κο­ρμιά, επανωφόρια, τσακτσίρια. φούστες κ.λ.π). γιατί ήταν αρκετά ζεστά και άντεχαν πολύ.

Το μαντάνι λειτουργούσε από τις αρχές Νοεμβρίου ως τις αρχές Ιουνίου περίπου και κατόπιν σταματούσε, γιατί δεν επαρκούσαν τα νερά. Στο χρονικό διάστημα που λειτουργούσε, εκτός από τους χωριανούς, έφερναν σκουτιά σ' αυτό και από ­τά άλλα χωριά της περιοχής μας, όπως από τη Μεγαλόχαρη, το Μεσόπυργο, τις Πηγές, τα Μηλιανά. την Ελάτη, την Καστανιά, τα Ρετσιανά, τον Ξηρόκαμπο ακόμα και από το Βελεντζικό. Κι αυτό γιατί τα νερά του Βρυσικού ήταν ζεστά και κατάλληλα για την πύκνωση των μάλλινων υφαντών.

Για τα γενώματα ο μυλωνάς έπαιρνε αμοιβή μόνον από τους ξενοχωρίτες. η δε αμοιβή του, πριν από τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο, ήταν για τα δίμιτα σκουτιά μια δραχμή την οργιά και στα μονόκλωνα έπαιρνε 0,50 δραχμές την οργιά. Εδώ πρέπει να πούμε ότι τα γενώματα των συγχωριανών μας τα έφτιαχνε δωρεάν ο μυλωνάς, γιατί σε περίπτωση αντικατάστασης της κάναλης του μαντανιού, λόγω φθοράς της, οι χωριανοί τον βοηθούσαν στη μεταφορά και τοποθέτηση της καινούργιος κάναλης στο μαντάνι. Το ίδιο έκαναν και για την κάναλη της νεροτριβής ή του νερόμυλου, όταν γινόταν αντικατάσταση της παλιάς με καινούργια,. Ακόμα οι χωριανοί βοηθούσαν το μυλωνά στην κατασκευή της δέσης και του αυλακιού, όταν αυτά χαλούσαν από τις μεγάλες νεροποντές και τις ορμητικές κατεβασιές.

Το μαντάνι της εκκλησίας του χωριού μας που αριθμεί ζωή πάνω από 200 χρόνια και που ήταν ένα από τα αρχαιότερα και καλύτερα εργαστήρια του Ανω Ραδοβιζίου, δυστυχώς έχει, μεταβληθεί σε ερείπια. κάναλη δεν έχει. Το οριζόντιο"αδράχτι", που στη μια άκρη του ήταν η φτερωτή με τα "κουτάλια" (φτερά) και
που με την περιστροφική κίνηση της δούλευε το μαντάνι. δεν υπάρχει πλέον. Μό-
νον ο "αργαλειός", απ' όπου κρέμονταν τα πόδια (κοπάνια) του μαντανιού στέ-
κεται ακόμα όρθιος, αλλά και αυτός είναι σαθρός, τα δε κοπάνια κείτονται καταγής σάπια και αραχνιασμένα. Το δάπεδο του είναι γεμάτο πλατανόφυλλα και όλα εκεί μέσα δείχνουν πλήρη εγκατάλειψη

Τέλος, παραμένουν ακόμα όρθιοι οι τοίχοι του μαντανιού με τη μισή σκεπή επάνω τους και θυμίζουν παλιούς καλούς καιρούς

H νεροτριβή

Δώδεκα μέτρα περίπου κάτω από το μαντάνι, είναι η νεροτριβή, ιδιοκτησία και αυτή της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας του χωριού μας, που λειτουργούσε με το νερό που περνούσε από το μαντάνι.

Η νεροτριβή έχει σχήμα κωνικά και είναι γεμάτη νερό. Από το επάνω μέρος ανοιχτή και η διάμετρος της είναι 1.60 μέτρα. Ο πυθμένας της έχει διάμετρο 0.50 μέτρα περίπου το βάθος της είαι 2.90 μέτρα και από το μέσα μέρος έχει γύρω γύρω δούγες (σανίδες).

Λειτουργούσε και αυτή, όπως και το μαντάνι, από τις αρχές Νοεμβρίου μέχρι τις αρχές Ιουνίου περίπου και κατόπιν σταματούσε, λόγω ανεπάρκειας του νερού.

Μέσα στη νεροτριβή, έριχναν σαΐσματα, βελέντζες, φλοκωτές, νερομαντανίες. Κάπες, κοντοκάπια κ.λ.π και το νερό, καθώς έπεφτε με ορμή από το "σφούνι'* της κάναλης, στριφογύριζε τα γενώματα (σκουτιά), τα οποία από το αναποδογύρισμα το δούλεμα χόντραιναν και έβγαζαν χνούδι.

Εκτός από τους χωριανούς, έφερναν γενώματα στη νεροτριβή και από τα άλλα χωριά, γιατί τα νερά του Βρυσικού, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, είναι ζεστά και τα σκουτιά γίνονταν πυκνότερα και μαλακότερα.

Για τα γενώματα ο μυλωνάς, πριν από το Β' Παγκόσμιο πόλεμο, έπαιρνε από μεν τους χωριανούς 4 δραχμές το κομμάτι, από δε τους ξενοχωρίτες 7 δραχμές το κομμάτι. Σημειώνεται ότι για τις φλοκωτές και τις βελέντζες, επειδή αυτές ήθελαν παρακολούθηση κατά το γένωμα, ο μυλωνάς έπαιρνε από τους ξενοχωρίτες 10 ή 15 ή 20 δραχμές το κομμάτι, ανάλογα με το μέγεθος του σκουτιού, από δε τους χωριανούς δεν έπαιρνε τίποτα τις έφτιαχνε δωρεάν. Κι αυτό γιατί οι χωριανοί, εκτός από τη μεταφορά και τοποθέτηση της κάναλης. τον βοηθούσαν και στο άδειασμα της νεροτριβής, όταν επρόκειτο να αντικαταστήσει καμιά χαλασμένη δούγα ή να καθαρίσει τον πυθμένα της από τα λασπόνερα.

Ο κάδος της νεροτριβής

Τελειώνοντας, πρέπει να αναφέρουμε ακόμα πως, όταν τα νερά ήταν θολά, η νεροτριβή και το μαντάνι δεν δούλευαν, γιατί το σκουτιά κοκκίνιζαν από τη θο­λούρα και η κοκκινάδα εκείνη δεν έβγαινε με τίποτα.

Σήμερα η νεροτριβή, παρόλο που δεν υπάρχει μυλωνάς να τη φροντίζει, βρίσκεται σε καλή κατάσταση και οι χωριανοί, που και που. πηγαίνουν στη νεροτρι­βή, βάζουν μόνοι τους το νερά στο αυλάκι και. αφού γεμίσει η κάναλη, πλένουν τα χοντρόρουχα και τα στρωσίδια τους.

Πότε χτίσθηκαν τα εργαστήρια

Δεν μπορέσαμε να μάθουμε, αν ο νερόμυλος, το μαντάνι και η νεροτριβή υ­πήρχαν στο μέρος αυτό της ρεματιάς και τα αγόρασε ο Βασίλης (αγνώστου επώ­νυμου). ή αν τα έφτιαξε ο ίδιος, όταν εγκαταστάθηκε στο χωριό μας. όποια όμως εκδοχή και αν ισχύει, γεγονός είναι ότι αυτά ήταν ιδιοκτησία του.

Μετά, λοιπόν, το θάνατο του Βασίλη, τα εργαστήρια αυτά περιήλθαν στους γιους του, τον Αθανασάκη, το Γιαννάκη και το Στασινό και έκτοτε ο νερόμυλος, το μαντάνι και η νεροτριβή ήταν ιδιοκτησία των Αθανασακαίων. των Γιαννακαίων και των Στασιναίων.

Αν τώρα λάβουμε υπόψη μας ότι ο Βασίλης κατοίκησε μόνιμα στο χωριό μας μετά το έτος 1700 μ.Χ., θα πρέπει τα εργαστήρια αυτά. αν τα έκτισε ο Βασίλης (που είναι και το πιθανότερο), να τα έκτισε στα μέσα των ετών 1750 με 1800 πε­ρίπου, οπότε αριθμούν ζωή ίσαμε σήμερα πάνω από 200 χρόνια...

Τα εργαστήρια δωρίζονται στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας

Όταν οι απόγονοι του Αθανασάκη, του Γιαννάκη και του Στασινού έγιναν πολλοί, άρχισαν τις γκρίνιες για τη μοιρασιά των εσόδων που προέρχονταν από τα εργαστήρια. Και όσο τα χρόνια περνούσαν, οι γκρίνιες μεταξύ των ιδιοκτήτων πάνω στη μοιρασιά των εσόδων, συνεχίζονταν αμείωτες. Στο μεταξύ τα εργαστή­ρια παραμελήθηκαν, γιατί όπως λέει και ο σοφός λαός μας "το ανταμικό (μεσιακό) και το έρ’μο είναι ένα και το ίδιο". Η πελατεία όλο και λιγόστευε και τα έσοδα συνεχώς μειώνονταν. Μάλιστα, κάποιος από τους πολλούς ιδιοκτήτες έκρυψε τη "χελιδόνα" του νερόμυλου και ο μύλος δεν άλεθε καθόλου.

Ύστερα απ' αυτά και προπαντός για να ησυχάσουν από τις γκρίνιες, συνήλ­θαν οι εκπρόσωποι των Αθανασακαίων, των Γιαννακαίων και των Στασιναίων και δώρισαν το νερόμυλο, το μαντάνι και τη νεροτριβή στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας του χωριού μας.

Για το πότε δωρίθηκαν τα εργαστήρια στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, δεν μπορέσαμε να βρούμε έγγραφα στοιχεία. Σύμφωνα όμως με πληροφορίες, η δωρεά έγινε εκεί γύρω στα 1898 περίπου, τους δε Στασιναίους είχε εκπροσωπή­σει ο Χρήστος Δημητρίου Στασινός, ο οποίος τότε ήταν είκοσι (20) χρονών παιδί (έτος γεννήσεως 1878). Έκτοτε, τα εργαστήρια αυτά είναι ιδιοκτησία της εκκλη­σίας.

Ο πρόεδρος του εκκλησιαστικού συμβουλίου με τους συμβούλους του έκαμαν αποδεκτή τη δωρεά και ευχαρίστησαν τους Αθανασακαίους. τους Γιαννακαίους και τους Στασιναίους για την πράξη τους αυτή. οι δε χωριανοί τους επαίνεσαν που δώρισαν τα εργαστήρια τους στην εκκλησία.

Οι μυλωνάδες

Στον πλειοδοτικό διαγωνισμό που έγινε για να βρεθεί μυλωνάς να νοικιάσει τα εργαστήρια, πλειοδότησαν τότε οι αδελφοί Γεώργιος Δημητρίου Ζάχος (έτος γεννήσεως 1855) και Λάμπρος Δημητρίου Ζάχος (έτος γεννήσεως 1858), οι οποί­οι νοίκιασαν τα εργαστήρια για μια τριετία.

Ας σημειωθεί ότι οι Ζαχαίοι ήταν άριστοι τεχνίτες και πολύ καλοί μυλωνάδες. Επισκεύασαν τα εργαστήρια και η πελατεία τους αυξήθηκε.

Ακόμα, πρέπει να σημειώσουμε ότι κάθε τρία χρόνια, τα εργαστήρια έβγαι­ναν σε πλειοδοτικό διαγωνισμό για να βρεθεί μυλωνάς να τα νοικιάσει, το δε α­ποτέλεσμα του διαγωνισμού έπρεπε να εγκριθεί από τη Μητρόπολη της Άρτας.

Πόσες τριετίες είχαν νοικιασμένα τα εργαστήρια οι Ζαχαίοι, οι γερόντοι δεν θυμούνταν το μόνο που θυμούνταν ήταν ότι μετά απ" αυτούς διετέλεσαν μυλωνά­δες στα εργαστήρια οι παρακάτω συγχωριανοί μας:

• Δημήτριος Ιωάννου Δήμος

• Κων/νος Αθανασίου Αθανασάκης

• Γεώργιος Δημητρίου Μπαλαγιάννης

• Δημήτριος Γεωργίου Ψώρρος

• Χρήστος Ιωάννου Σακκάς

• Απόστολος Δημητρίου Δήμος

• Κων/νος Δημητρίου Δήμος

• Στέφανος Χρήστου Γιαννάκης

• Γρηγόριος Νικολάου Κουτσοθανάσης

• Γεώργιος Λάμπρου Ζάχος

• Ευάγγελος Κολιού Σακκάς

• Απόστολος Νικολάου Κουτσοθανάσης

• Λάμπρος Αντωνίου Δήμος

• Νικόλαος Ευαγγέλου Παππάς

Από τους πιο πάνω συγχωριανούς μας, λίγοι ήταν εκείνοι που χρημάτισαν μυ­λωνάδες μόνο μια τριετία. Οι περισσότεροι, απ' αυτούς χρημάτισαν μυλωνάδες δυο και τρεις τριετίες και μερικοί άλλοι ακόμα περισσότερες. Μάλιστα, ο Νικό­λαος Ευάγγελος Παππάς διετέλεσε μυλωνάς δυο περιόδους, μία πριν από το Λά­μπρο Αντωνίου Δήμο και άλλη μια μετά.

Ο καινούργιος νερόμυλος της εκκλησίας

Όταν μυλωνάς στα βακούφικα εργαστήρια ήταν ο Απόστολος Νικολάου Κουτσοθανάσης, το εκκλησιαστικό συμβούλιο του χωριού μας με τη σύμφωνη γνώμη των χωριανών. έφτιαξε και άλλο νερόμυλο της εκκλησίας.

Οι εργασίες για την ανέγερση του άρχισαν τον Ιούλιο του 1958 και τέλειωσαν το έτος 1961 επί εφημερίου του χωριού μας παπα Βασίλη Καρακώστα, από τις Πηγές Άρτας.

Τον καινούργιο νερόμυλο έκτισαν οι Αστροχωρίτες εμπειροτέχνες Δημήτριος Γεωργίου Γιαννάκης και οι αδελφοί Λεωνίδας και Χρήστος Γιαννάκης του Βασι­λείου, τις δε μυλόπετρες τις τοποθέτησε ο εμπειροτέχνης Αθανάσιος Πολύζος α­πό την Ελάτη Άρτας.

Ο λόγος που ανάγκασε το εκκλησιαστικό συμβούλιο να φτιάξει και άλλο μύ­λο ήταν, αφενός μεν η εξυπηρέτηση των κατοίκων του χωριού, αφετέρου δε η αύ­ξηση των εσόδων της εκκλησίας.

Ας σημειωθεί ότι, επειδή ο ιδιωτικός νερόμυλος των Σταμουλαίων υπολει­τουργούμε τότε. η πελατεία αυξήθηκε, ο δε νερόμυλος της εκκλησίας δεν επαρ­κούσε για τη γρήγορη εξυπηρέτηση των χωριανών, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαι­ρινούς μήνες που άλεθε μόνο τις νύχτες.

Ακόμα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο καινούργιος νερόμυλος έγινε δίπλα από τη νεροτριβή και κάτω από το μαντάνι και. όταν δούλευε ο νερόμυλος, δεν δού­λευε η νεροτριβή και αντίθετα.

Σήμερα, ο μύλος αυτός όχι μόνο δεν λειτουργεί, αλλά είναι ξεχαρβαλωμένος.
Φτερωτή δεν έχει, η δε επάνω μυλόπετρα κείτεται αναποδογυρισμένη επάνω σε
κάτι ξύλα!

Τα πάντα εκεί μέσα δείχνουν ένα μύλο παραμελημένο, ο δε χρόνος άρχισε ή-
δη τη φθοροποιό επίδραση του. Τι κρίμα! πάει και αυτός ο μύλος. Ούτε παράθυρο δεν έχει!

Οι άλλοι νερόμυλοι του χωρίου μας

Σε απόσταση εξακοσίων μέτρων περίπου από τα εργαστήρια της εκκλησίας και στο αριστερό μέρος της ρεματιάς, ήταν ο νερόμυλος των αδελφών Κων/νου, Νικολάου και Ανδρέα Σταμούλη του Αθανασίου. Ο νερόμυλος αυτός, στα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1960, έπαψε πια να λειτουργεί· στη συνέχεια εγκατα­λείφθηκε και με το πέρασμα του χρόνου σωριάστηκε καταγής.

Κάτω ακριβώς από το νερόμυλο των Σταμουλαίων, στις αρχές του έτους 1943 περίπου, οι αδελφοί Βασίλειος και Αθανάσιος Σταμούλης του Χρήστου, έ­φτιαξαν και αυτοί νερόμυλο που δούλευε με το νερό που περνούσε από το μύλο των Σταμουλαίων που προανέφερα. Το νερόμυλο αυτό τον έκαψε ο Δημοκρατι­κός Στρατός Ελλάδας, στις 26 Αυγούστου 1947 (εμφύλιος πόλεμος). Έκτοτε, στο μέρος εκείνο υπάρχει ένας σωρός από πέτρες.

Κάτω από τη θέση Σκάσματα και στο δεξιό μέρος της ρεματιάς, ήταν ο νε­ρόμυλος του Δημητρίου Κων/νου Λιόλιου. ο οποίος κατά τους καλοκαιρινούς μή­νες λειτουργούσε με το νερό που συγκεντρωνόταν σε μια στέρνα.

Όπως γράψαμε και σε προηγούμενο κεφάλαιο, στη διάρκεια του καλοκαι­ριού, την ημέρα πότιζαν οι χωριανοί τα χωράφια τους με τα νερά του Βρυσικού και το βράδυ τα νερά αφήνονταν ελεύθερα και άλεθαν οι νερόμυλοι.

Κάτω, λοιπόν, από το νερόμυλο το Σταμουλαίικο, οι Κοπρισιώτες "έπιαναν" το νερό, το οποίο με αυλάκι διοχέτευαν στις Κοπρισιές. όπου πότιζαν τα χωρά­φια τους τις νύχτες. Έτσι, από το σημείο που οι Κοπρισιώτες "έπιαναν" το νερό και κάτω, το νεράκι που κυλούσε στη ρεματιά ήταν πολύ λίγο.

Το νεράκι αυτό έβαζε μέσα στη στέρνα του ο Δημήτριος Κων/νου Διόλιος και, όταν αυτή γέμιζε, "απόλαγε" το νερό και άλεθε ο μύλος καμιά δεκαπενταριά ο­κάδες περίπου άλεσμα και κατόπιν σταματούσε, ώσπου να... ξαναγεμίσει η στέρ­να. Και αυτό συνεχιζόταν μέρα νύχτα, σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο που δεν πότιζαν τα χωράφια, ο μύλος δούλευε κανονικά. Σή­μερα ούτε ίχνος δεν υπάρχει από το νερόμυλο εκείνο.

Νερόμυλο είχε στη Βοτανιάδα και ο Σταύρος Φωτίου Σακκάς, ο οποίος λειτουργούσε με τα νερά της Κολοσπάρτας, όταν οι χωριανοί δεν πότιζαν τα χωράφια τους. Σήμερα, στη θέση εκείνη, δεν υπάρχει τίποτα που να θυμίζει ότι κάποτε υπήρχε εκεί νερόμυλος.

Η αλεστική μηχανή

Στη θέση Πλάτανος του χωρίου μας, ο συγχωριανός μας Παύλος Βασιλείου Σταμούλης. πριν από μερικά χρόνια, έχει εγκαταστήσει αλεστική μηχανή, η ο­ποία κατά γενική ομολογία βγάζει καλό αλεύρι.

Στη μηχανή αυτή. αλέθουν τα σιτάρια και τα γεννήματα" τους όσοι δεν αγο­ράζουν αλεύρι από το εμπόριο, ή δεν πηγαίνουν στο νερόμυλο της Μεγαλόχαρης.

γέννημα (το) (αρχ. γέννημα): Συνήθως στα μέρη μας το καλαμπόκι το λέμε και γέννημα.

Οκά (η): μονάδα βάρους που χρησιμοποιούνταν και στην Ελλάδα μέχρι στις 30 Ιουνίου 1959 και είχε 400 δράμια. Η λέξη είναι τουρκική: okka Σημειώνεται ότι από την 1η Ιουλίου 1959 και μετά είναι σε χρήση το κιλό

Ξαγάρι (το) (ρ. εξάγω): ξύλινο δοχείο που χωρούσε μέσα μια οκά.

σκουτί (το) (σκυτίον υποκορ. του αρχ. σκύτος): χοντρό μάλλινο ύφασμα για την κατασκευή ενδυμασιών. Σκουτιά επίσης λένε σε μερικά μέρη και τα ενδύματα,

οργιά (η): μέτρο μήκους, ίσο με το άνοιγμα των χεριών στα πλάγια.

Από το βιβλίο του Αντωνίου Νικ. Αθανασάκη «Το Αστροχώρι Άρτας»

Περισσότερες φωτογραφίες απο το νερόμυλο μπορείτε να δείτε εδώ
https://astrohori.forumgreek.com/forum-f9/topic-t42.htm#45
Καί από την Αγία Βαρβάρα εδώ
https://astrohori.forumgreek.com/forum-f9/topic-t33.htm